Vanochtend berichtte RTL nieuws dat het automaat rijbewijs steeds populairder wordt. Dat is logisch. Overigens brengt de bron deze ontwikkeling in verband met de opkomst van de elektrische auto, maar dat is slechts ten dele waar. Al heel wat jaren verlaten er steeds minder auto’s de fabriek met een handmatige versnellingsbak. Sinds 2020 is in ons land het aandeel nieuwe auto’s met automaat structureel groter dan het aandeel van nieuwe auto’s met handbak. En het aandeel is nog steeds groeiende. Trek deze lijn door en het laat zich wel raden: nog eventjes en de handbak zal zo goed als dood zijn. Ik schrijf “zo goed als” omdat ik mij niet kan voorstellen dat de handbak helemaal uitsterft. Er zal onder liefhebbers nog lang vraag naar blijven. Daarnaast hebben fabrikanten ook nog te maken met opkomende markten en markten die nog flink achterlopen. Enfin: mijn punt is dat het op zich heel logisch is om te kiezen voor een automaat rijbewijs. Maar ook voorzie een probleem. Welk probleem? Een gebrek aan wagenbeheersing. En ik zal uitleggen waarom.

‘Waarom zou je het jezelf moeilijk maken?’

Wat direct mijn aandacht greep, was de kop bij het artikel: “Waarom zou je het jezelf moeilijk maken?” Dit is naar mijn mening precies de juiste vraag om te stellen. Om te beginnen: ís het echt wel moeilijker om te leren rijden in een auto met handbak? Ik durf te beargumenteren dat dit niét zo is. Althans: niet wanneer je kijkt naar de voordelen op de langere termijn. Ja, een handmatige versnellingsbak bedienen vereist extra handelingen. Maar juist dáárom is dit zo’n waardevol onderdeel om te leren. Het verenigt heel veel belangrijke facetten van het autorijden: timing, precisie, alertheid en inschatten. Ik vrees dat automobilisten in zekere zin gewoon minder goed leren rijden met een automaat rijbewijs. En dat is niet omdat zij dan geen auto met handbak mogen besturen. Ook in hun eigen automaat ondervinden zij hier hinder van.

Waarom is het een probleem om alleen een automaat te kunnen rijden?

Een veelgehoord argument is: je beperkt jezelf. Maar dat vind ik persoonlijk niet eens zo’n probleem. Je weet namelijk heel bewust waar je voor kiest. Als je zelf een automaat rijdt of wilt gaan rijden, en je hiermee genoegen neemt, dan is er geen enkel probleem. En mocht je een keer worden geconfronteerd met een auto met handbak, tja, dan is het pech hebben. Ik vraag mij af hoe vaak automaatrijders hier nu werkelijk hinder van ondervinden. Van vrienden en familie weet je waarschijnlijk wel of ze een automaat rijden of niet. Dus een auto lenen moet – als je een beetje keuze hebt – geen probleem zijn. Hetzelfde geldt voor een auto huren. De meeste verhuurbedrijven kunnen automaten leveren. Nee, zolang je niet ad hoc en onverwacht een andere auto nodig hebt, zul je denk ik weinig hinder ondervinden van het feit dat je alleen een automaat mag rijden.

Het fundamentele technische aspect van autorijden

Waarom vind ik dit dan tóch een probleem? Ik denk dat je door direct te lessen in een automaat enkele fundamentele onderdelen van echt goed autorijden gewoon niet meekrijgt. Natuurlijk: je leert rijden in een automaat, dus je leert als het goed is ook om veilig een automaat te besturen. Maar vraag je eens af: waarom zijn te veel bestuurders niet echt goede bestuurders? Dat kan een aantal oorzaken hebben. Laksheid en roekeloosheid bijvoorbeeld. Maar het technische aspect van autorijden moet je niet onderschatten.

Wanneer je een automaat bestuurt, wordt zelden het maximale van je capaciteiten gevraagd. Maar wat gebeurt er wanneer dit wél zo is? Misschien ben ik gek, maar ik denk écht dat automobilisten die ervaring hebben met handmatige versnellingsbakken op veel technische onderdelen meer capabel zijn dan mensen die alleen een automaat mogen en kunnen rijden. Schakelen voegt een belangrijke dimensie toe. Het koppelt diverse handelingen aan elkaar. Tegelijkertijd remmen, sturen en schakelen, bijvoorbeeld. Hoe en wanneer je schakelt, is van invloed op hoe je remt, inschat, instuurt en de bocht neemt, om maar een voorbeeld te noemen. Waarom ik dit zo belangrijk vindt? Omdat je door te moeten schakelen inzicht krijgt in de dynamiek van autorijden. Je leert beter kennen en ervaren wat een auto wel en niet doet. Overigens is er wel data om mijn gevoel te staven. Want uit statistieken blijkt dat kandidaten met een handbak een slagingspercentage van 52% kennen, tegenover slechts 38% van de kandidaten voor een automaat rijbewijs.

Écht goed leren autorijden?

Goed autorijden kun je op meerdere manieren definiëren.  Goed autorijden is voor mij anticiperen, sociaal en veilig rijden, milieubewust rijden en goede kennis hebben van de verkeersregels en -situaties. Dat alles leer je (in principe) altijd wanneer je gaat lessen. Maar het aspect dat grotendeels bij het lessen in een automaat ontbreekt, is technische kennis en inzicht. Weten waarom dingen gaan zoals ze gaan en welk onderdeel wat doet. Een criticus zegt nu natuurlijk: maar dat is toch helemaal niet belangrijk? Als je een automaat rijdt, heb je die kennis niet nodig. En dáár ben ik het niet mee eens.

Kennis van de techniek en mechaniek van een auto is onontbeerlijk om een écht goede bestuurder te zijn. En dan bedoel ik niet dat je van A tot Z weet hoe een auto in elkaar steekt of dat je kunt sleutelen. Nee, ik heb het over weten wat de impact is van bepaalde dingen. Waarom vinden veel mensen een heuvelstart zo lastig? Of fileparkeren? Of waarom kun je niet zomaar aan iemand vragen om een drift uit te voeren met een achterwiel aangedreven auto? Natuurlijk zijn dit op zichzelf niet de makkelijkste handelingen. Ze vereisen misschien wat ervaring, maar vooral kénnis. Als je weet hoe een koppeling werkt en wat deze doet, en als je weet wat koppel betekent en wat de invloed is van toerental dan is elke hill start een fluitje van een cent. Maar negen van de tien mensen laat de auto afslaan, simpelweg omdat ze gewoon niet precies weten wat er daar onder de kap en onder hun kont gebeurt.

Het belang van kunnen schakelen, moet je niet onderschatten. Ik ben er namelijk heilig van overtuigd dat over het algemeen mensen die ervaring hebben met schakelen hun auto beter onder controle hebben op de limiet. En nee: die limiet die kom je in het dagelijkse verkeer gelukkig zelden tegen. Maar het zijn juist de momenten waarop je onverwacht met deze limiet geconfronteerd wordt dat je ook jezelf tegenkomt. Ik durf gewoon te wedden dat mensen met een automaat rijbewijs over het algemeen gewoon minder voertuigkennis en daarmee minder technische vaardigheden ontwikkelen. Zo weet ik zeker dat iemand die gewend is om te schakelen gewoon beter bochtensnelheden in kan schatten en weet wanneer er onderstuur optreedt. Omdat een automaat alles voor je doet, heb je gewoon minder besef van concepten als instuursnelheid. En nogmaals: in 99,9% van de tijd is dit geen probleem. Maar het gaat mij om dat ene moment waarop het wél penibel wordt.

Tegen of voor het automaat rijbewijs? Ik weet het niet

Ik ben niet per definitie tegen het automaat rijbewijs. Ik ben er wél tegen wanneer hiervoor gekozen wordt uit angst. “Ik ben bang dat ik schakelen moeilijk vindt.” Is uit de weg gaan dan de beste optie? Zonder wrijving geen glans. Van kiezen voor de makkelijke, minder spannende optie word je geen betere automobilist. Je gaat problemen uit de weg. Problemen die in de eerste plaats uiteindelijk lang niet zou groot zouden zijn als men denkt. Maar bovendien: je blijft lekker in je comfort zone, maar blijft waarschijnlijk ook huiverig voor bepaalde uitdagingen in de auto. En moet je dat willen? Ik krijg altijd een beetje jeuk van mensen die niet durven te parkeren. Het is namelijk zóveel eenvoudiger wanneer je even de moeite neemt om precies te begrijpen hoe het werkt, en waarom.

Ik zeg nog steeds: gooi iedereen voor de leeuwen. Zorg ervoor dat iedere bestuurder optimaal wordt opgeleid. Of je nu automaat gaat rijden of niet: autorijden leer je beter met een handbak. En daarom zou ik als ik nu zou moeten lessen absoluut kiezen voor lessen in een handgeschakelde auto. Ik zou het helemaal niet erg vinden als er bij rij-opleidingen en vooral examens meer aandacht zou zijn voor de technische aspecten van autorijden. Stimuleer het lessen met een handbak. En het zou natuurlijk helemaal mooi zijn wanneer iets als een anti-slipcursus standaard zou worden opgenomen in het lesaanbod.