Het is iets waar ik al langere tijd over nadenk: moet er in rijlessen en tijdens rijexamens meer nadruk komen de liggen op rijvaardigheid van nieuwe bestuurders? Ik denk het wel. Harde cijfers heb ik niet, maar ik ben ervan overtuigd dat meer nadruk op en training van rijvaardigheid bijdraagt aan het reduceren van het aantal (ernstige) ongelukken op de weg.

Waarom denk ik dat er meer aandacht voor rijvaardigheid zou moeten zijn?

Rijvaardigheid speelt nu nog slechts een beperkte rol in de rijopleiding voor rijbewijs B. Ik leg de nadruk op rijbewijs B, maar mijn punten gelden natuurlijk ook voor veel andere rijbewijzen.

Vanzelfsprekend is er bij rijopleidingen aandacht voor rijvaardigheden. De nadruk ligt echter op het veilig leren besturen van een auto onder normale omstandigheden. Dit betekent dat op veel vlakken de focus beperkt blijft tot een bepaalde basis. In een blog waarin het ging over dat steeds meer automobilisten die kiezen voor een automaat rijbewijs, kwam dit onderwerp ook al even zijdelings aan de orde. Hier werd geopperd dat begrip van hoe schakelen werkt, en wat er precies gebeurt wanneer je schakelt of je koppeling bedient, helpt bij het begrijpen van hoe een auto werkt en de invloed van jouw handelen op het gedrag van de auto. In deze blog trek ik dat graag wat breder.

De aanleiding: wat ik zie op de weg

Het is niet eerlijk om je te richten op bestuurders in opleiding. Althans, niet wanneer het gaat om de conclusie over de gemiddelde rijvaardigheid op de openbare weg. Dat bestuurders in opleiding nog niet uitblinken op het gebied van rijtechniek en wagenbeheersing is natuurlijk logisch. Een groter probleem wordt het wanneer blijkt dat dit ná het behalen van het rijbewijs ook nog steeds niet zo is.

Als ik heel eerlijk ben: ik schrik soms van wat ik om mij heen zie. Automobilisten worden opgeleid om een voertuig veilig te besturen, maar naar mijn mening ligt de focus daarbij te veel op verkeersinzicht en veel te weinig op voertuigbeheersing. Misschien dat ik hier -in spreekwoordelijke zin – iets te kort door de bocht ga, maar ik zie veel te veel mensen die prima weten hoe de regels werken en die de juiste inschatting kunnen maken, maar die hun auto als een dweil de bocht door sturen. Waarom? Omdat ze zero kennis en feeling hebben met hoe een auto nu precies werkt en wat de krachten en gevolgen zijn van de input die jij als bestuurder geeft.

Tijdens je rij-opleiding leer je “speciale verrichtingen”, maar eerlijk: dat zijn futiliteiten. Hoewel ik met plaatsvervangende schaamte kan kijken naar bestuurders die worstelen met fileparkeren, is dit op zich geen ramp. Bijna niemand veroorzaakt een ongeluk omdat hij/zij de auto niet netjes tussen twee andere wagens in krijgt. Waar is de aandacht voor voertuigbeheersing, remmen en insturen, timing, aquaplaning en het corrigeren van onverwachte bewegingen van de auto? In de praktijk zie je namelijk veel vaker mensen brokken maken omdat ze in dié situaties niet goed kunnen handelen, dan in een situatie waarin straatje keren misschien een beetje moeizaam verloopt.

Voorbeelden uit de praktijk

Ik zou paragrafen vol kunnen schrijven over wat er in mijn ogen allemaal mis gaat, maar laat ik het doen aan de hand van opsommingen. Gewoon, alledaagse en minder alledaagse voorbeelden waarvan je wéét dat het mis gaat. Nogmaals: harde cijfers heb ik niet (en die zijn natuurlijk verdomd moeilijk te krijgen), maar ik ga puur af op wat ik zie. Hoe vaak zie je de onderstaande situaties wel niet (bijna) fout gaan?

• Men is te laat met terugschakelen (in combinatie met remmen) en komt te hard of ongecontroleerd de rotonde op
• Schrikken van ABS of niet optimaal gebruikmaken van ABS
• Met wielspin een bocht uitkomen door te hard gas te geven terwijl de wielen nog staan ingestuurd
• Schokkerig rijden op lage snelheid
• De bocht verkeerd inschatten
• Veel te vroeg of juist te laat op- of terugschakelen
• Moeten ingrijpen in de bocht, met onvoorspelbare bewegingen als gevolg
• Angstig rijgedrag in snelle bochten
• Angstig rijgedrag in regen of sneeuw
• Gevaarlijke situaties door niet goed anticiperen of reageren op aquaplaning
• Een uitbrekende auto niet goed opvangen of overcompenseren
• Niet weten wat de doen bij onderstuur

Mijn stelling

Mijn – puur op waarneming en onderbuikgevoel gebaseerde – stelling: heel veel ongelukken en auto’s met schade die je langs de kant van de weg ziet, zijn ontstaan door één of meerdere van de bovenstaande voorbeelden, of andere oorzaken die verband houden met een gebrek aan wagencontrole. Waarom? Omdat dergelijke situaties en technieken niet tot onvoldoende aan bod komen tijdens je rijopleiding.

Denkt het CBR wel voldoende na?

Dat het CBR doorlopend bezig is met het aanpassen en verbeteren van rijopleidingen is natuurlijk een goede zaak. Alleen: wordt er wel voldoende nagedacht? Een voorbeeld: in rijopleidingen en -examens komt er vanaf nu meer aandacht voor rijhulpsystemen. Op zich een hele goed ontwikkeling, want het is belangrijk om deze systemen goed te kunnen bedienen en er veilig gebruik van te kunnen maken. Dat komt de verkeersveiligheid ten goede. Alleen: wat nu wanneer deze rijsystemen falen? Door nog meer aandacht aan rijhulpsystemen te bieden, drijf je nog verder weg van belangrijke vaardigheden van bestuurders zelf. De eerder behandelde punten worden een nóg groter probleem wanneer je semi-autonoom rijdende auto het ineens af laat weten.

Wat zou er kunnen (en moeten) veranderen?

Nu bestaat een rijopleiding uit een gedeelte theorie en een gedeelte praktijk. De praktijk zou je prima kunnen splitsen in twee delen: verkeersvaardigheid en rijvaardigheid. Het eerste deel is dan grotendeels zoals het nu is: mensen opleiden om zich veilig te gedragen in het verkeer en te anticiperen op verkeerssituaties. Het tweede deel zou zich dan richten op voertuigbeheersing. Laat bestuurders nu eens echt kennismaken met hoe een voertuig zich gedraagt in een lastige of onverwachte situatie. Ik weet zeker dat dit een grote positieve impact gaat maken in het Nederlandse verkeer.

De mogelijkheden en onmogelijkheden

We moeten natuurlijk wel realistisch zijn: massaal implementeren is niet te doen. Het zou veel te veel tijd en geld kosten en de beschikbaarheid bij rijscholen ernstig beinvloeden. Om nog maar niet te spreken van alle extra instructeurs die er zouden moeten komen.

Hoe kun je dan toch een stap in deze richting zetten? RDW en rijscholen zouden kunnen nadenken over een optionele vervolgopleiding die aantrekkelijk wordt gepresenteerd (en geprijsd). En waarom zou men niet bestaande initiatieven kunnen promoten en aantrekkelijk aan kunnen bieden? Denk bijvoorbeeld aan het aanbieden van een afgeprijsde anti-slipcursus, of een geavanceerde rijopleiding bij geaccrediteerde partners. Desnoods een racecursus met flinke korting. Want als je ergens voertuigbeheersing leert…